Hazine ve Maliye Bakanlığı daha önce duyurduğu üzere doktor, kuyumcu gibi serbest meslek sahipleri ile restoran, kafe gibi ticari kazanç elde eden mükelleflerde aylık ya da yıl içinde belli periyotlarla hasılat tespitine hazırlanıyor. Beyan edilen gelirle hasılat arasında yüzde 20’den fazla fark varsa mükellef izaha davet edilecek. Maliye kuyumcuda, kuaförde, estetik merkezinde, plajda hasılat tespiti yapabilecek. Uygulama 1 Ocak 2025’ten itibaren başlayacak.
HASILAT TESPİTİ NASIL YAPILACAK
Doktor, restoran gibi gelir vergisi mükelleflerinin beyanları ile hasılatları arasındaki farkı anlamak için yoklama yapılmasına ilişkin yasal düzenleme 2 Ağustos 2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı. Gelir İdaresi Başkanlığı da hasılat denetiminin nasıl yapılacağına ilişkin bir tebliğ taslağı hazırladı. Tebliğ taslağına göre yoklama yapılacak mükellefler; risk analizi sonuçları, sistem kayıtları, beyan edilen gelir ile yapılan harcamalar arasındaki uyumsuzluk gibi kriterler dikkate alınarak belirlenebilecek.
HAFTA SONU DİKKATE ALINACAK
Günlük hasılat tutarının tespitinden hareketle yıllık hasılat tutarının belirlenmesinde gerçek duruma yakın sonuçların elde edilebilmesi için yoklama yapılacak mükellefin; faaliyetinin niteliği, sezonluk çalışıp çalışmadığı, fiilen faaliyette bulunduğu gün ve ay sayısı, hafta sonu ve hafta içi çalışmaları, tatil günleri gibi hususlar göz önünde bulundurulacak.
RESTORAN ÖRNEĞİ
Tebliğ taslağında günlük ya da sezonluk denetimlere ilişkin detaylı örnekler verildi. Bir restoranda yapılan günlük hasılat yoklamaları sıralandı. Restoran işleten A mükellefi örneğinden gidildi:
“Mükellef 2025 takvim yılında 12 ay boyunca haftanın yedi günü faaliyette bulunurken, brüt satış tutarını 5 milyon lira olarak bildirdi. Maliye ekipleri nisan, haziran ve eylül aylarında ayda dört kere yoklama yaparak önce günlük hasılatı tespit etti. Edilen hasılat tutarlarının her biri için ortalama alındı. Nisandaki ilk yoklamada 50 bin, ikincide 40 bin, üçüncüde 60 bin, dördüncüde 30 bin liralık hasılat tespit edildi. Bunların ortalaması 45 bin liraya denk geldi. Aynı ortalamalar haziran ve eylül ayları için de yapıldı. Nisan, haziran ve eylül ayları için bulunan günlük ortalama hasılat 30’la çarpılıp aylık ortalama hasılat bulundu. Nisan ayı için bulunan günlük 45 bin, aylık 1 milyon 350 bin liraya denk geldi. Haziran ayı için aylık 1 milyon 200, eylül ayı için de aylık 1 milyon 275 bin lira hasılat hesaplandı. Bu üç ayın ortalaması alındı ve aylık hasılat 1 milyon 275 bin lira olarak tespit edildi. Mükellefin 2025 yılının tamamı (12 ay) için hasılatının 15 milyon 300 bin olduğundan yola çıkılarak 5 milyon liralık beyanla hesaplanan hasılat tutarı arasındaki farkın yüzde 20’den fazla olduğu belirlendi.” Bu mükellefin izaha davet edileceği belirtildi.
YURTDIŞINDA KALIRSA
Gelir İdaresi Başkanlığı bir başka örnekte plastik, rekonstrüktif ve estetik cerrahi alanında faaliyet gösteren serbest meslek erbabı hekimin (D), 2025 takvim yılında 12 ay boyunca faal görünmekle birlikte alanıyla ilgili sertifika almak üzere dört ay yurtdışında eğitim seminerine katıldığı bir başka örnek verdi. Hekim 2025 için hasılatını 30 milyon lira olarak beyan etmiş. Ancak Maliye mayıs, temmuz, ekim ve aralık aylarında yapılan dört yoklamadan yola çıkarak aylık hasılatı 5.4 milyon, yıllık hasılatı da 43.8 milyon lira olarak tespit etti. Günlük hasılat tutarının tespitinden hareketle yıllık hasılat tutarı belirlenirken fiilen faaliyette bulunulan ay sayısı sekiz olarak dikkate alındı. Bu mükellefin beyanla hasılatı arasında yüzde 20 fark bulunduğundan izaha çağrılacağı belirtildi.
SEZONLUK ÇALIŞMA
Tebliğ taslağında Antalya’da faaliyet gösteren bir plaj işletmesinde hasılat tespitinin nasıl yapılacağı da örnekle anlatıldı. Bu plaj işletmecisi 2025 yılına ilişkin olarak brüt satış tutarını 50 milyon lira olarak bildirdi. Maliye sezon dışı şubat, nisan ve kasım aylarında ayda dört kere, sezon ayları olan haziran, temmuz ve ağustosta da yine dörder kere yoklama yaptı. Sezon dışı bulunan ortalama 6, sezon ayları da 6 ayla çarpılarak toplam yıllık hasılat 159 milyon 895 bin lira olarak tespit edildi. Bu mükellefin de 50 milyon lira gelir beyan ettiği için izaha davet edileceği kaydedildi.
İZAHA DAVET NE ANLAMA GELİYOR
2020’de getirilen ‘izaha davet’ uygulaması, vergi kaybına ilişkin emarelerin mükellefe sorulması anlamına geliyor. Gelir İdaresi Başkanlığı risk analizi, yapay zekâ gibi birçok yoldan vergi kaybını önlemek üzere çalışma yürütüyor. Bir mükellefle ilgili vergi kaybına ilişkin ön tespit yapılmışsa izaha davet ediliyor. İzah komisyonlarda değerlendiriliyor, vergi kaybı varsa beyanname verilmesi isteniyor.